Η ουσία της γραφής

Γιατί γράφουμε; Τι είναι αυτό που μας ωθεί να πάρουμε ένα χαρτί και να το απλώσουμε μπροστά μας σαν λευκή κουβέρτα; Να σφίξουμε στο χέρι μας ένα μολύβι και να το σύρουμε πάνω στην χάρτινη, αυτή, κουβέρτα και να σχεδιάσουμε με λέξεις τα οράματα της ψυχής μας; Γιατί ουσιαστικά, η γραφή είναι η ζωγραφική των λέξεων. Η έντεχνη αποστράγγιση των σκέψεών μας και η αποτύπωσή τους στην ύλη.

Γράφουμε γιατί θέλουμε να πούμε πράγματα που η φωνή μας δεν μπορεί. Γράφουμε για να εκφράσουμε τον εαυτό μας, τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας χωρίς να θέτουμε όρια. Γράφουμε πάνω από όλα για εμάς.

Ακολουθούν μερικά πράγματα που οφείλουμε να ξέρουμε γύρω από την μαγεία της γραφής. Δεν είναι κανόνες –κανόνες δεν υπάρχουν. Είναι όμως μερικές βασικές αλήθειες, αν θέλετε, που θα μας βοηθήσουν να εκφράσουμε καλύτερα τις ιστορίες που κρύβονται μέσα μας.

Photo by Vincenzo Malagoli on Pexels.com

Η ανάγνωση και η γραφή είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους. Όποιος ξέρει να διαβάζει ενεργητικά (και όχι παθητικά) μπορεί και να γράφει καλύτερα. Γι αυτό διαβάζουμε, διαβάζουμε, διαβάζουμε.

Η μυστική μαγική συνταγή για να γίνουμε καλοί συγγραφείς είναι μια: Να γράψουμε. Η εξάσκηση φέρνει την τελειότητα. Δεν απογοητευόμαστε, δεν τα παρατάμε. Κάθε επόμενη φορά θα βελτιωνόμαστε.

Το βασικότερο θεραπευτικό πράγμα σχετικά με την γραφή είναι το γεγονός ότι γράφουμε τα πάντα για τα πάντα. Εκφράζουμε ό, τι έχουμε μέσα μας χωρίς να φοβόμαστε. Οι συγγραφείς πάντοτε διαλέγουν θέματα που τους εκφράζουν. Συχνά επιλέγουν να γράψουν γύρω από θέματα που τους πονούν, ή τους φοβίζουν. Η μαγεία της γραφής όμως, είναι πως μπορείς να μεταμφιέσεις τις αλήθειες και να τις κρύψεις πίσω από μάσκες και στολές. (Μεταφορές, παρομοιώσεις, συμβολισμοί).

Απαραίτητο εργαλείο για την γραφή μας είναι η γνώση. Η αποθησαύριση της γνώσης αποτελεί βασικό στοιχείο της δημιουργικής γραφής. Δε μπορούμε να γράψουμε καλά αν δεν έχουμε επαρκή γνώση γύρω από το αντικείμενο με το οποίο καταπιανόμαστε. Όσο πιο καλά γνωρίζουμε το αντικείμενό μας, τόσο καλύτερα γράφουμε. Αν θέλουμε πχ να γράψουμε για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε μια έρευνα γύρω από αυτό προτού ξεκινήσουμε. Να διαβάσουμε για τα αίτια και τα αιτιατά, τις χώρες που συμμετείχαν, τα σημαντικά πρόσωπα που έλαβαν μέρος. Να δούμε φωτογραφίες ή ακόμα και ντοκιμαντέρ, για να μπούμε στο κλίμα.

Photo by Alina Vilchenko on Pexels.com

Η γραφή δεν είναι πάντα ένα ευχάριστο παιχνίδι. Καμιά φορά θα βασανιστούμε με τον εφιάλτη της «λευκής σελίδας», ή με την ανάγκη μας να γράψουμε μονάχα για ό, τι μας γεμίζει χαρά. Όμως θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας αργά ή γρήγορα, γιατί στην ουσία αυτό είναι το νόημα της γραφής. Καμιά φορά θα χρειαστεί να γράψουμε για κάτι που μας στεναχωρεί ή μας φοβίζει. Αλλά δεν θα πρέπει να το φοβηθούμε. Γιατί α) η εμπειρία αυτή θα μας φανεί λυτρωτική και β) όσο περισσότερο νιώθουμε εμείς οι ίδιοι αυτά που γράφουμε, τόσο περισσότερο θα τα νιώσουν και οι αναγνώστες μας.

Μία από τις βασικές ενδείξεις της καλής γραφής είναι η ικανότητα να μεταδώσουμε στον αναγνώστη μας αυτούσια τα συναισθήματά μας. Αν ο αναγνώστης μας πει πχ πως φοβήθηκε διαβάζοντας το διήγημα τρόμου μας ή δάκρυσε με την εξιστόρησή μας γύρω από μια ιστορία αγάπης, τότε σημαίνει πως βρισκόμαστε σε πολύ καλό δρόμο.

Το να είναι κανείς ενεργητικός αναγνώστης, σημαίνει να μπορεί να κρίνει την στιγμή που διαβάζει το έργο, να αναγνωρίζει τα ελαττώματα ή προτερήματά του, να αξιολογεί. Όσο πιο ενεργητικά διαβάζουμε τα κείμενα της επιλογής μας, τόσο περισσότερο αποκτάμε συνείδηση της ίδιας μας της γραφής και κατ’ επέκταση βελτιωνόμαστε.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκφραστούμε στο χαρτί: Με ποίημα, με διήγημα, με μυθιστόρημα, κρατώντας ημερολόγιο. Παρακάτω θα δούμε τις διαφορές ανάμεσα στα είδη και τι μας προσφέρουν.

Η αλήθεια είναι πως οτιδήποτε διαβάζουμε, μπαίνει μέσα μας και μένει εκεί για πάντα. Είμαστε όντα φτιαγμένα από εμπειρίες, σκέψεις και συναισθήματα. Και οτιδήποτε τρέφει το μυαλό και την ψυχή μας, στοιβάζεται δίπλα σε όλα τα υπόλοιπα υλικά που δομούν την προσωπικότητά μας. Έτσι, όσο περισσότερο διαβάζουμε, τόσο πιο πολυσύνθετοι γινόμαστε.

Ο καθένας μας είναι ξεχωριστός, με διαφορετικές εμπειρίες και γνώσεις, διαφορετική προσωπικότητα και διαφορετικό συναισθηματικό και γνωστικό υπόβαθρο. Αυτό σημαίνει πως ο καθένας μας αντιλαμβάνεται διαφορετικά το καθετί, ανάλογα με τις εμπειρίες και την προσωπικότητά του. Συνεπώς ένας πίνακας προκαλεί διαφορετικές σκέψεις και συναισθήματα σε διαφορετικούς ανθρώπους, ένα μουσικό κομμάτι μπορεί να αγαπηθεί από κάποιους αλλά να μισηθεί από άλλους. Το ίδιο συμβαίνει και με τα κείμενα. Μπορεί να διαβαστεί το ίδιο κείμενο από δέκα διαφορετικά άτομα και να διατυπωθούν δέκα διαφορετικές γνώμες γύρω από αυτό. Γιατί ο καθένας θα το αντιληφθεί διαφορετικά.

Photo by JESHOOTS.com on Pexels.com

Είναι ωφέλιμο να γνωρίζουμε βασικά πράγματα γύρω από την ψυχολογία της επικοινωνίας και τη γλώσσα του σώματος. Όταν γράφουμε για κάποιο φανταστικό πρόσωπο, θα πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας το πώς θα αντιδρούσε αν ήταν αληθινό. Πώς θα αντιδρούσε αν φοβόταν κάτι; Αν ήταν ερωτευμένο; Αν έπρεπε για κάποιο λόγο να πει ψέματα; Κι εδώ έγκειται ένα βασικό στοιχείο της καλής γραφής, που δεν είναι άλλο από τον «κανόνα» δείξε, μην πεις (show, don’t tell). Είναι πολύ καλύτερο το να δείξεις πώς τα δάκρυα του πρωταγωνιστή κυλούσαν στα μάγουλά του όταν αποχαιρετούσε την γυναίκα του μπαίνοντας στο τρένο που θα τον έπαιρνε μακριά της, παρά να πεις πως στεναχωριόταν που δεν θα την ξανάβλεπε.

Προτού γράψεις, κλείσε τα μάτια και δες το, οραματίσου. Αν θες να περιγράψεις μία ζεστή φέτα ψωμιού, δες το πρώτα στο μυαλό σου. Πώς είναι; Πώς μυρίζει; Πώς το αισθάνεσαι στα χέρια σου; Χρησιμοποίησε όλες τις αισθήσεις σου: Όραση, ακοή, αφή, γεύση, όσφρηση.

Μην φοβάσαι την κριτική. Όταν είναι εποικοδομητική, τότε μπορεί μονάχα να σε βοηθήσει να βελτιώσεις την γραφή σου.

Ένας πολύ καλός τρόπος για να βελτιώσεις τη γραφή σου είναι να βρεις ένα παλιό κείμενό σου και να το διορθώσεις. Καλό είναι να έχει περάσει διάστημα αρκετών ημερών από τότε που το έγραψες, ώστε να το έχεις σχεδόν ξεχάσει και να το αντιμετωπίσεις σαν να είναι το γραπτό κάποιου άλλου. Έτσι η διόρθωσή σου θα είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική και εύστοχη.

Διάβασε το κείμενό σου φωναχτά σε κάποιο ακροατήριο. Μπορεί να είναι ένα συγγενικό ή φιλικό σου πρόσωπο. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είναι κάποιος που εμπιστεύεσαι. Διαβάζοντας δυνατά το κείμενό σου θα μπορέσεις να καταλάβεις ποια σημεία του χρειάζονται διόρθωση. Θα εντοπίσεις καλύτερα λάθη εκ παραδρομής που ίσως έχεις κάνει (πχ παράλειψη λέξεων ή το αντίθετο). Επιπροσθέτως θα αντιληφθείς την ύπαρξη του επικοινωνιακού χαρακτήρα του γραπτού σου, καθώς στην φωναχτή ανάγνωση, το καλογραμμένο γραπτό ηχεί ευχάριστα. Τέλος, ο ακροατής σου θα μπορέσει να σου δώσει μια ανατροφοδότηση που θα σου φανεί χρήσιμη στο μέλλον.

-Ιωάννα Τσιάκαλου